Jakie są objawy zapalenia trzustki – przebieg oraz leczenie

Jesteś ciekaw, jaką funkcję pełni trzustka w Twoim organizmie? Zastanawiasz się, po której stronie jest położona? Zdarzały się w Twojej rodzinie przypadki nowotworu lub gruczolaka tego narządu? Jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie symptomy świadczą o stanie zapalnym, zapoznaj się z treścią poniższego artykułu. Lekarze z poradni endokrynologicznej w Poznaniu wskazują, jakie badania można wykonać w przypadku podejrzenia choroby. Wyjaśniają, jakie mogą być jej przyczyny. Przedstawiają najczęściej stosowane metody leczenia, prowadzonego prywatnie przez endokrynologa.

Trzustka – gdzie się znajduje i jakie ma znaczenie?

Jednym z istotnych narządów gruczołowych w Twoim ciele jest trzustka, mierząca od 10 do 20 cm. Wyróżnia się ona nieregularnym, wydłużonym i nieco spłaszczonym kształtem. Nie masz pewności, po której stronie jest trzustka? Umiejscowiona jest ona tuż nad żołądkiem, w górnej części jamy brzusznej, na lewo od kręgosłupa. Leży niedaleko śledziony, wątroby oraz pierwszego odcinka jelita cienkiego – dwunastnicy, do której dochodzi główny przewód trzustkowy. Prawie cały organ składa się z tkanki zewnątrzwydzielniczej, produkującej enzymy trawienne. Pozostała część narządu zbudowana jest z komórek endokrynnych zwanych wysepkami Langerhansa. Przypominają one wyglądem winogrona i wytwarzają hormony, które regulują poziom cukru we krwi.

Jakie funkcje pełni trzustka?

Wytwarzane przez trzustkę enzymy trawienne to:

trypsyna i chymotrypsyna rozkładające białka,
amylaza do trawienia węglowodanów,
lipaza rozkładająca tłuszcze.

Kiedy pokarm dostaje się do żołądka, soki trzustkowe są uwalniane do systemu przewodów, prowadzących do dwunastnicy. Z kolei komórki wysepek Langerhansa wytwarzają i uwalniają bezpośrednio do krwiobiegu insulinę, obniżającą poziom cukru we krwi oraz glukagon, który podwyższa jego ilość. Utrzymanie równowagi węglowodanów ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania najważniejszych organów, w tym mózgu, wątroby i nerek.

Zapalenie trzustki – ostre czy przewlekłe?

Wśród najczęściej diagnozowanych schorzeń trzustki wymienia się – oprócz nowotworów złośliwych, torbieli i gruczolaków – zapalenie. Może ono przybierać postać ostrą lub przewlekłą. Oba rodzaje choroby przebiegają nieco inaczej i dają odmienne objawy, obserwowane zazwyczaj po czterdziestym roku życia. Dotykają rzadziej kobiet niż mężczyzn. Pamiętaj, że niezdiagnozowany i nieleczony stan zapalny może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Odczuwasz dolegliwości specyficzne dla tego narządu? Konsultacje u endokrynologa, praktykującego w specjalistycznej poradni endokrynologicznej, mogą pomóc postawić diagnozę i zaplanować leczenie. W rozpoznaniu stanu zapalnego trzustki istotne jest określenie jego typu. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje tego schorzenia:

Ostry (OZT) – krótkotrwały, ustępuje w ciągu kilku dni. Może spowodować uszkodzenie trzustki i okolicznych tkanek oraz silną odpowiedź organizmu w wyniku działania enzymów trawiennych, uaktywnionych w obrębie organu. Ostre zapalenie często wiąże się z koniecznością wprowadzenia leków przeciwbólowych, antybiotyków oraz odpowiedniej diety. Może być także wymagany pobyt w szpitalu.
Przewlekły (PZT) – długotrwały lub nawracający, wymaga bardziej złożonego podejścia do leczenia. Może doprowadzić do nieodwracalnych zmian morfologicznych i niewydolności narządu. Pacjenci zazwyczaj potrzebują dłuższego pobytu w szpitalu w celu opanowania bólu i zapewnienia nawodnienia drogą dożylną. Istotne znaczenie w rekonwalescencji ma przestrzeganie odpowiedniej diety. Jeśli endokrynolog stwierdzi, że organ jest uszkodzony w znacznym stopniu, może być konieczna operacja usunięcia części narządu.

Jakie symptomy daje zapalenie trzustki?

Większość osób zmagających się z zapaleniem trzustki odczuwa dolegliwości w środkowej i lewej górnej części brzucha. Ostry przebieg choroby może objawiać się dodatkowo:

bólem, zazwyczaj piekącym, o różnym nasileniu, który zaczyna się powoli lub nagle w górnym obszarze jamy brzusznej,
gorączką,
mdłościami i wymiotami,
obrzękiem lub tkliwym brzuchem,
szybkim tętnem.

Czym się wyróżnia przewlekły stan zapalny trzustki?

Przewlekłe zapalenie trzustki powoduje często takie same symptomy jak postać ostra. Ponadto można zauważyć:

stały, czasami trudny do wytrzymania ból, który obejmuje także plecy,
utratę wagi o niewyjaśnionym podłożu,
biegunkę z widocznymi kroplami oleju,
cukrzycę, jeśli komórki produkujące insulinę uległy uszkodzeniu.

Wzmożona praca enzymów trawiennych w przebiegu choroby doprowadza do samotrawienia tkanek organu. Może dojść w konsekwencji do nieodwracalnych zmian, pojawienia się krwotoków wewnętrznych lub perforacji błon narządu. Dlatego ważna jest szybka reakcja na typowe objawy stanu zapalnego. Nie lekceważ ich. Do endokrynologa, przyjmującego w poradni endokrynologicznej, możesz umówić się na wizytę również prywatnie.

Przyczyny zapalenia trzustki

Kamienie żółciowe oraz nadużywanie alkoholu są najczęściej wskazywanymi w poradniach endokrynologicznych przyczynami zapalenia trzustki. Zdarza się także, że jest ono powodowane przez inne czynniki, takie jak:

leki, podrażniające narządy wewnętrzne, np. estrogeny, steroidy i diuretyki,
wysoki poziom trójglicerydów lub wapnia we krwi,
infekcje takie jak świnka, wirusowe zapalenie wątroby typu A lub B, czy też salmonella,
uraz lub operacja brzucha,
nowotwór trzustki, np. gruczolak,
schorzenia metaboliczne takie jak cukrzyca,
choroby genetyczne, np. mukowiscydoza.

Diagnostyka chorób trzustki w poradni endokrynologicznej

Jeśli uważasz, że odczuwasz symptomy zapalenia trzustki, możesz poddać się badaniom u specjalisty. Endokrynolog przyjmuje pacjentów także prywatnie. Poradnia endokrynologiczna m.in. w Poznaniu oferuje diagnostykę z wykorzystaniem sprzętu obrazowego. Przy podejrzeniu ostrego zapalenia endokrynolog bada okolice brzucha, mierzy ciśnienie krwi, tętno oraz temperaturę ciała. Lekarz przeprowadza wywiad, aby omówić zaobserwowane przez pacjenta objawy kliniczne. Zleca wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub badania obrazowego jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Równie ważną rolę w rozpoznaniu i leczeniu chorób trzustki odgrywają diagnostyczne badania laboratoryjne.

Oznaczanie aktywności enzymów trzustki w surowicy krwi

Jednym z najczęściej zlecanych badań laboratoryjnych w poradni endokrynologicznej jest pomiar aktywności głównych enzymów trzustkowych: amylazy i lipazy. Testy te służą wykryciu i potwierdzeniu podejrzewanego przez endokrynologa zapalenia trzustki. Amylaza rozkłada zawarte w pożywieniu węglowodany na cukry proste. Lipaza natomiast rozbija lipidy na kwasy tłuszczowe. Składniki te są następnie wchłaniane w jelicie cienkim. Jednym z kryterium rozpoznania OZT jest wykazanie co najmniej 3-krotnego wzrostu aktywności jednego z tych enzymów. W przypadku PZT uzyskane wartości mogą być prawidłowe lub charakteryzować się niewielkim wzrostem. W diagnostyce chorób trzustki korzystne jest równoległe oznaczanie obu białek. Pomiar aktywności amylazy charakteryzuje się wysoką czułością, natomiast lipaza jest proteiną niezwykle swoistą dla narządu ją produkującego. Wzrost aktywności lipazy w surowicy utrzymuje się dłużej niż amylazy. Endokrynolog prywatnie może także zalecić sprawdzenie poziomu amylazy zarówno w surowicy, jak i w moczu. Znacznie podwyższone wartości potwierdzają przebycie zapalenia narządu. Wykazanie wysokiej aktywności amylazy w surowicy, bez równoczesnego uzyskania wysokiej wartości w moczu, może świadczyć o innych chorobach, np. o niewydolności nerek.

Badanie CA 19-9 – markera zapalenia i nowotworów trzustki

Antygen białkowy CA 19-9 jest substancją wytwarzaną przez komórki rakowe lub zdrowe w odpowiedzi na obecność nowotworu w organizmie ludzkim. Zdrowy człowiek może mieć we krwi niewielkie ilości tego markera. Wysoki poziom często potwierdza podejrzenie nowotworu trzustki. Czasami jednak może wskazywać na inne rodzaje raka, marskość wątroby czy też występowanie kamieni żółciowych. Oznaczanie CA 19-9 pomaga również w monitorowaniu rozwoju raka i wdrożeniu leczenia, zaplanowanego przez endokrynologa. W poradniach endokrynologicznych dostępne są także badania uzupełniające diagnostykę chorób trzustki:

morfologia krwi, białko C-reaktywne (CRP) i OB, pozwalające wykryć stan zapalny,
oznaczanie trójglicerydów i wapnia w surowicy,
test tolerancji glukozy,
zawartość enzymu – elastazy w surowicy oraz w kale,
miano przeciwciał IgG4,
markery nowotworowe: Ca 50, CEA,
hormony: insulina, peptyd c, gastryna, glukagon, somatostatyna, ACTH.

Jakie metody leczenia trzustki zleca endokrynolog?

Wśród najczęściej stosowanych metod leczenia ostrego zapalenia trzustki endokrynolodzy wymieniają:

hospitalizację z opieką lekarską i monitoringiem,
leki przeciwbólowe zapewniające komfort,
zabieg endoskopowy lub operację usunięcia kamienia żółciowego czy też uszkodzonej części organu,
uzupełniające enzymy trzustkowe i insulinę.

Jeśli operacja jest zalecana, chirurdzy mogą wykonać zabieg laparoskopowy. Ta technika wyróżnia się mniejszą inwazyjnością w porównaniu do klasycznej operacji. Gojenie ran również zajmuje mniej czasu, bo są mniejsze. Lekarz umieszcza laparoskop (przyrząd z maleńką kamerą i oświetleniem) w niewielkim nacięciu w jamie brzusznej. Wysyła on obrazy narządów do monitora, aby pomóc chirurgowi w wykonywaniu zabiegu.

Czy można zapobiec zapaleniu trzustki?

Największe znaczenie w profilaktyce zapalenia, nowotworu i gruczolaka trzustki jest prowadzenie zdrowego stylu życia. Przestrzeganie kilku kluczowych zasad może pomóc również zapobiec tworzeniu się kamieni żółciowych, które często powodują uciążliwe dolegliwości bólowe i stany chorobowe. W takiej sytuacji np. endokrynolog z Poznania prywatnie może zasugerować usunięcie pęcherzyka żółciowego. Dbaj o swoje zdrowie, utrzymując prawidłową wagę ciała. Możesz poprawić w ten sposób funkcjonowanie narządu i zmniejszyć niektóre czynniki ryzyka zapalenia, takie jak: kamienie żółciowe, otyłość i cukrzyca. Stosuj zbilansowaną, niskotłuszczową dietę. Pamiętaj o aktywności fizycznej. Rzuć palenie i ogranicz spożywanie alkoholu.